Başkanlık koltuğuna geçtiğinden beri sayısız kararları ve açıklamalarıyla dünya gündeminin merkezinde konumlanan Donald Trump, yarın (2 Nisan, Çarşamba), haftalardır “Kurtuluş Günü” olarak tanımladığı bir açıklama yapmaya hazırlanıyor. Gündemde en çok yer alan gümrük vergilerinin bu açıklamanın en önemli konu başlığı olacağı öngörülüyor. Bu doğrultuda Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Avrupa Birliği’nin (AB) Trump’ın gümrük vergilerini artırması ihtimaline karşı “gerekirse” misilleme yapmaya hazır ve “güçlü bir plana” sahip olduğunu belirtti. Üstelik, açıklama arifesinde bu duruma hazır olduğunu belirten tek birlik AB değildi: Çin, Güney Kore ve Japonya, hazırlıkları kapsamında 31 Mart’ta 5 yılın ardından ilk kez birbirleriyle ekonomik görüşmeler yaptı; Kanada Başbakanı Mark Carney ise önce misilleme sözü verdi, sonra Trump ile telefonda görüştü…
Ne olmuştu?
Haftalardır Trump, 2 Nisan’ı Amerika’da “Kurtuluş Günü” olarak lanse ediyor. Bu tarihte, yönetiminin radikal ekonomik gündemini hayata geçirmek için bir dizi yüksek gümrük vergisini açıklayacağını duyurdu. Trump, bu açıklamayı halihazırda tüm çelik, alüminyum ve otomobil ithalatına yönelik keskin bir vergi artışı getirmesinin ardından gerçekleştirecek.
Gümrük vergisi konusunun gündem maddesi haline geldiği ilk günden bu yana AB, görüş belirtmesi beklendiyse de yorumda bulunmamıştı. Öte yandan gümrük vergilerinin ilk hedeflerinden Kanada ve Meksika gibi ülkeler ABD’nin bu aksiyonuna karşı gümrük vergileri uygulayarak yanıt vermişti.
“Bu karşılaşmayı başlatan taraf Avrupa değil,” diyen Von der Leyen, 1 Mart Pazartesi gerçekleştirdiği konuşmasında şunları söyledi: “Misilleme yapmak zorunda kalmak istemiyoruz, ancak gerekirse güçlü bir planımız var ve bunu uygulayacağız.”
Ancak Avrupa’nın gerekli yanıtı vermeye hazır olduğunu belirtmesine rağmen Von der Leyen, “müzakerelere açık” olduğunu dile getirdi. Bu müzakerelere güçlü bir konumda gireceklerini belirten Von der Leyen, “Avrupa’nın ticaretten teknolojiye, pazar büyüklüğüne kadar birçok kozu var,” diye ekledi.
Von der Leyen, AB’nin nasıl bir misilleme yapacağına dair detay vermedi, ancak geçen ay Avrupa Birliği, Trump’ın çelik ve alüminyum vergilerine karşılık olarak 26 milyar euro (28 milyar dolar) değerindeki Amerikan ihracatına misilleme tarifeleri getirdiğini duyurmuştu. Bu vergiler arasında tekneler, bourbon viskisi ve motosikletler de bulunuyor.
Avrupa Komisyonu, aynı zamanda büyük ABD teknoloji şirketlerine ağır para cezaları ve düzenlemeler getirmekten çekinmeyen güçlü bir düzenleyici kurum olarak biliniyor. Trump da bu gerçeğin farkında. Öyle ki Şubat 2025’te imzaladığı bir başkanlık kararnamesinde, Amerikan şirketlerine “haksız para cezaları ve yaptırımlar” uygulayan ülkelere karşı misilleme tehdidinde bulunmuştu. Trump, bu tür düzenlemeleri “yurtdışında haraç toplama” olarak nitelendirerek, karşılık olarak daha yüksek gümrük vergileri uygulanabileceğini belirtmişti.
Asya ülkeleri ortak misilleme için bir araya geldi
Kanada, Çin, Japonya ve Güney Kore de Trump’ın gümrük vergilerine karşı misilleme yapmaya hazırlanıyor.
Çin devlet televizyonu CCTV’nin 31 Mart Pazartesi aktardığına göre, üç Asya ülkesi (Çin, Japonya ve Güney Kore) eş zamanlı olarak misilleme tarifeleri açıklamayı planlıyor. Beş yıl sonra ilk kez ekonomik görüşmeler yapan bu ülkeler, adil ticareti teşvik etme ve aralarındaki ekonomik bağları güçlendirme sözü verdiler – tam da ABD’nin tüm ticaret ortaklarına yönelik geniş kapsamlı gümrük vergilerini açıklamasına günler kala…
Trump, çarşamba günü ABD’ye uygulanan yabancı tarifelerle bire bir eşleşen “mütekabiliyet vergilerini” duyuracağını açıkladı. Trump’a göre, uzun süredir ABD’nin müttefiki olan Güney Kore bile bu uygulamadan muaf olmayacak.
“Güney Kore’nin ortalama gümrük vergisi bizimkinden dört kat daha yüksek,” diyen Trump, geçen ay Kongre’ye hitaben yaptığı konuşmada, “Bunu bir düşünün: Dört kat daha yüksek. Üstelik Güney Kore’ye askeri ve birçok konuda büyük yardımlar sağlıyoruz, ama yine de olan bu,” ifadelerini kullanmıştı.
Bu misillemenin Çin’in gümrük vergilerine karşı ilk yanıtı olmayacağını belirtmekte de fayda var: Öyle ki, Trump’ın başkanlığında ikinci döneme girmesiyle Çin’e yönelik ek yüzde 20 gümrük vergileri getirmesi üzerine Çin de hızla karşılık vererek ABD’den ithal edilen tavuk, buğday, mısır ve pamuk ürünlerine yüzde 15 vergi uygulamaya başlamıştı.
Kanada’dan da misilleme uyarısı
Cuma (28 Mart) Kanada Başbakanı Mark Carney, Trump’a ülkesinin ABD’nin getirdiği yeni vergilere misilleme olarak kendi tarifelerini uygulayacağını söyledi.
Başbakanlık Ofisi tarafından yayımlanan açıklamada, Kanada’nın bu hafta ABD mallarına yönelik misilleme tarifelerini hayata geçireceği belirtildi. Ancak Carney, tarifelerin zamanlaması veya kapsamı hakkında ayrıntı vermedi.
“Başbakan, 2 Nisan 2025’te açıklanacak ek ABD ticaret eylemlerine karşı, Kanada işçilerini ve ekonomisini korumak için misilleme tarifeleri uygulayacağını Devlet Başkanı’na bildirdi,” ifadeleri yer aldı.
Buna rağmen, Carney ve Trump arasındaki telefon görüşmesi olumlu bir hava yarattı. Bu durum, Trump ile eski Kanada Başbakanı Justin Trudeau arasındaki gergin ilişkiden farklı bir tablo çizdi.
Bu görüşme, iki lider arasındaki ilk resmi görüşmeydi. Carney’nin ofisi görüşmeyi “son derece yapıcı” olarak nitelendirirken, Trump sosyal medyada yaptığı paylaşımda konuşmayı “son derece verimli” olarak değerlendirdi.
Nasıl yorumlanmalı?
AB, ABD’nin en büyük ihracat pazarlarından biri ve 2024 yılında Amerika’nın en fazla ihracat yaptığı bölge oldu. ABD Nüfus Sayım Bürosu verilerine göre Avrupa; Kanada ve Meksika’yı geride bırakarak Amerikan mallarının en büyük alıcısı konumuna geldi.
Artan ticaret anlaşmazlığı hem Avrupa hem de ABD için büyük riskler barındırıyor. Resmi AB verilerine göre, 2024 yılında Amerika, Avrupa’dan ilaç ürünleri, otomobiller, alkollü içecekler ve telekomünikasyon ekipmanları da dahil olmak üzere birçok ürün ithal etti. ABD verilerine göre ise AB, Amerika’nın en büyük ithalat kaynağı konumunda.
Şubat 2025’te, von der Leyen ABD-AB ticari ilişkilerinin önemini vurgulamıştı: “Aramızdaki toplam ticaret hacmi 1,5 trilyon dolar. Ayrıca, 1 milyon Amerikalı işçi doğrudan Avrupa ile olan ticarete bağlı,” demişti.
Trump’ın Ocak’tan bu yana yeni bir gündem yaratmasına karşın gümrük vergisi tutunabilen, kimi zaman kısa süreli de olsa hayata geçirilen (ve misilleme sonrasında geri alınan) ve üzerine konuşulmaya devam edilen bir konu oldu. Bu doğrultuda konunun muhatabı partilerden AB’nin, ABD’nin en büyük ithalat kaynağı olmasıyla da birlikte açıklama yapması anlamlı bir gelişme olarak yorumlanmalı. Trump’ın yarınki söylemlerinden sonra sınırları ve tanımları büyük olasılıkla netleşmesi beklenen gümrük vergisi meselesinin nihayetlendirilmesini, merakla takip edeceğiz.
Buna da göz atın: Apple, gümrük vergilerinin ardından ABD’ye yatırım yapma kararı aldı
